1 YENİ BİLDİRİM : HAKARET
Eleştiri ve Hakaret Arasındaki Denge
İnternet ve sosyal medya kullanımının yaygınlaşmasıyla her kültür kesiminden ve eğitim düzeyinden insan kolayca bir araya gelmektedir. Aynı zamanda insanların her konuda kendi fikir ve yorumlarını beyan etmeleri de oldukça kolaylaştırmıştır. Herhangi bir konuya yönelik düşünce veya yorumlarımızı açıklarken bunların eleştiri mi hakaret mi olduğuna dikkat etmek gerekir. Hakaret suçuyla eleştiri arasındaki ayrım, Yargıtay kararlarına göre belirlenir. Eleştiri inceleme sonucu genellikle yanlış görülenleri belirtme olup suç niteliği taşımazken, hakaret şerefe ya da kişilik haklarına yönelik bir saldırı olup suç niteliği taşımaktadır. Kamuoyu tarafından yaptıkları işler nedeniyle tanınan politikacı, sporcu gibi kişilere internetten yöneltilen eleştiriler, normal kişilere yöneltilen eleştirilerden daha sert ve ağır olabilir. Bu kişilerin eleştiriye tahammül etmeleri beklendiğinden hakaret olarak değerlendirme yapılmaz.
Alenen Hakaret
Hakaret suçu, yüz yüzeliğin olmaması ve kişilere uzaklığın sağladığı cesaret ve kolaylıkla instagram, facebook, twitter, telegram, whatsapp vb. uygulamalardan sosyal medya hesapları aracılığıyla işlendiği gibi e-mail göndermek gibi başka yöntemlerle de internet üzerinden işlenebilmektedir. Bu yönüyle sosyal medya üzerinden en çok işlenen suçlardan olan hakaret suçunda aleniyet unsuru önemli bir rol oynamaktadır. Aleniyet şartının oluşabilmesi için Yargıtay tarafından belirlenen kriter "belli olmayan ve birden fazla kişi tarafında algılanabilme imkanı bulunan" bir şekilde fiilin işlenmesidir. Hakaretin belirlenemeyen sıfat ve sayıda kişi tarafından görülme, duyulma, algılanabilme olasılığının bulunması yeterlidir eğer hakaret iki kişinin sosyal medya vasıtasıyla kendi arasında özel mesajlaşması esnasında gerçekleştiyse aleniyet unsuru gerçekleşmez, basit hakaret suçudur. Sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenen hakaret suçları aleni olması halinde TCK 125/4 kapsamında hakaret suçunun nitelikli hali olarak değerlendirilmekte ve cezası 1/6 oranında arttırılmaktadır.
Sosyal Medyada Neler Hakarettir ?
İnternet üzerinde söylenecek her ifadenin somut olayın özelliklerine göre ayrıca değerlendirilmesi gerektiği için hakaret suçunu oluşturacak kelimelerin kanunda tek tek sayılması mümkün değildir. İfadenin kişiyi toplum içinde değersizleştirecek; onur, şeref ve saygınlığı rencide edebilecek nitelikte olmasına bakılmalıdır. “Şerefsiz”, “haysiyetsiz”, “geri zekalı”, “aptal”, “hayvan”, “müsvedde” vb. gibi sözler söylemenin hakaret suçunu oluşturacağı kuşkusuzdur. Bunun yanı sıra kişiye isnat edilen somut olgu kişinin mevcut fiziksel veya psikolojik bir özelliğine vurgu yapsa da hakaret suçunu oluşturur. Duymayan birine “sağır herif” demek veya daha önce işlediği suçtan sabıkalı olan kişiye “sen dolandırıcısın” demek buna örnek olarak gösterilebilir. Ek olarak “allah seni bildiği gibi yapsın”, “allah belanı versin”, “cehenneme kadar yolun var” “allah çocuklarından çıkartsın” gibi sözler beddua; “terbiyesiz, saygısız, riyakar, yalancı” vb. sözler kaba ve nezaketsiz sözler olarak nitelendirilmektedir. İnternet üzerinden hakaret suçunu teşkil eden fiiller yukardaki cümlelerin yorum olarak paylaşılması şeklinde işlenebileceği gibi retweet ve görüntü paylaşımı ile de işlenebilir. Hakaret içerikli bir paylaşımı beğenmek ise Yargıtay tarafından suçun oluşması için yeteli görülmemektedir.
Sosyal Medya Hakaretlerini İspat
Sosyal medya üzerinden işlenen hakaret suçunda, suçun oluştuğu anı kanıtlamak ve mağdurun zararlarını tespit etmek önemlidir. İspat açısından en önemli delillerden biri sosyal medya hesabında yer alan hakaret içerikli iletinin zaman kaydı gözükecek şekilde ekran görüntüsünün alınmasıdır ancak bu tek başına suçu ispatlamaya yetmeyebilir Sosyal medya hesaplarını kişiler kendi gerçek kimlikleriyle açmakta zorunlu olmadığı için, hakaret fiili ispatlansa da bunun kim tarafından gerçekleştirildiği tespit edilemeyebilir. Başkalarına ait hesapların ele geçirilerek veya başka kişi adına hesap açılarak işlenecek hakaret suçlarında daha kapsamlı ve telefon IP bilgileri ve BTK verileri geniş bir çevrede sorgulanarak delillerin toplanması esas failin belirlenmesi için gereklidir. Yargıtay kararları, delil olarak sunulan belgelerin yeterli olmaması durumunda, teknik araştırmaların ve gerekli incelemelerin eksiksiz şekilde yapılmasının önemi vurgulanmaktadır. Artık hakaret içerikli paylaşımlarda bulunan kişilerin sosyal medya platformlarının sunduğu seçenekleri kullanarak sonradan paylaşımlarını “silmeleri”, hesaplarını “kapatmaları” ya da “gizlemeleri” halinde Noterler Birliği’nin sunduğu “e-tespit” hizmeti ile hakaret içerikli paylaşımlar silinse dahi kayıt altına alınabiliyor. Hukuki bir delil olan e-tespit belirli bir anda veya zaman aralığında değişmeksizin kayıt altına alınması ve saklanması istenen bir donanım veya internet üzerindeki verilerin yetkili kişiler tarafından tespit edilmesini sağlamaktadır.
Sosyal Medyada Oluşan Hakaret Suçunun Yargılama Süreci
Hakaret suçunun soruşturulması ve kovuşturması kural olarak şikayete bağlıdır. Hakarete uğrayan kişinin öncelikle en geç 6 ay içerisinde Cumhuriyet savcılıklarına, polise ya da jandarmaya şikayette bulunması gerekir. Hakaret suçlarında zamanaşımı süresi 8 yıl olduğu için bu süre zarfında fiilin öğrenilmesinden itibaren 6 aylık şikayet hakkı kullanılmalıdır; şikâyetten vazgeçme hakkı ise hakaret davası açılmış olsa dahi saklıdır. Suçun kovuşturulması için uzlaştırma bir diğer şarttır. Tarafların uzlaşması halinde kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir. Hakaret suçu meydana gelmiş ve kovuşturma aşamasına geçilmişse haksız tahrikin mevcut olduğu durumlarda ceza indirimi uygulanır. İnternet üzerinden herhangi biri adına yanlış bilgilerin paylaşılmasıyla mağduriyet doğduğu takdirde hakkında asılsız iddiaları yayan kişiye hakaret edilmesi, haksız tahrik unsudur. Öte yandan kişiye fiziksel saldırı yapılması durumunda sosyal mecralardan bu kişiye hakaret edilmesi durumunda ya da karşılıklı olarak hakaret gerçekleşmişse ceza uygulanmaz. Hakarete maruz kalan kişinin ceza davasından bağımsız olarak tazminat davası açması ya da isterse ceza davasının sonucuna göre bu talebini dile getirebilmesi de mümkündür.