Hizmet Sözleşmesi Kapsamında Uçuş Personelinin Hakları
(Toplu İş Sözleşmesi veya Bireysel Sözleşmesi olmayan Uçuş Personelleri Hk.)
Borçlar Kanunu’na (TBK) göre hizmet sözleşmesi, bir çalışanın (iş gören) belirli bir ücret karşılığında işverene bağlı olarak iş görmeyi taahhüt ettiği bir sözleşme türüdür. Uçuş personeli (pilotlar, kabin memurları, teknik ekip vb.) de genellikle belirli veya belirsiz süreli hizmet sözleşmesi kapsamında çalışmaktadır.
Hizmet sözleşmesi kapsamında uçuş personelinin temel hakları şunlardır:
- Ücret ve ek ödemeler
- Tazminat hakları (ihbar tazminatı, haksız fesih tazminatı vb.)
- Sosyal güvenlik ve sigorta hakları
Bu yazımızda TBK m.438’de belirtilen işverenin hizmet sözleşmesini haksız feshi durumunda, işçinin tazminat hakları üzerinde durulacaktır.
Haksız Fesih Tazminatı ve Bakiye Ücret Alacağı
Haksız fesih, işverenin geçerli bir neden olmaksızın iş sözleşmesini sona erdirmesidir. Türk Borçlar Kanunu ve İş Kanunu çerçevesinde haksız fesih durumunda uçuş personelinin haksız fesih tazminatı talep etme hakkı bulunmaktadır.
MADDE 438- 1- İşveren, haklı sebep olmaksızın hizmet sözleşmesini derhâl feshederse işçi, belirsiz süreli sözleşmelerde, fesih bildirim süresine; belirli süreli sözleşmelerde ise, sözleşme süresine uyulmaması durumunda, bu sürelere uyulmuş olsaydı kazanabileceği miktarı, tazminat olarak isteyebilir. 2- Belirli süreli hizmet sözleşmesinde işçinin hizmet sözleşmesinin sona ermesi yüzünden tasarruf ettiği miktar ile başka bir işten elde ettiği veya bilerek elde etmekten kaçındığı gelir, tazminattan indirilir. 3- Hâkim, bütün durum ve koşulları göz önünde tutarak, ayrıca miktarını serbestçe belirleyeceği bir tazminatın işçiye ödenmesine karar verebilir; ancak belirlenecek tazminat miktarı, işçinin altı aylık ücretinden fazla olamaz.
Yukarıda belirtilen kanun maddesini cümle cümle açıklamak gerekirse;
1.cümlede ; işverenin haksız bir şekilde hizmet sözleşmesini feshi durumunda belirsiz süreli sözleşmelerde işçinin ihbar tazminatı kazanacağı, belirli süreli sözleşmelerde ise bakiye ücret alacağını talep hakkının bulunduğu anlatılmaktadır. 10 yıldır çalışan bir uçuş personeli, işten çıkarılırsa 8 haftalık ücreti kadar ihbar tazminatı alır. İşveren, bu süreye uymadan ani bir fesih yaparsa, çalışana 8 haftalık ücreti kadar tazminat ödemelidir.
| Çalışma Süresi | İhbar Süresi |
|---|---|
| 0 – 6 ay | 2 hafta |
| 6 ay – 1,5 yıl | 4 hafta |
| 1,5 yıl – 3 yıl | 6 hafta |
| 3 yıl ve üzeri | 8 hafta |
Diğer ihtimalde, 2 yıllık sözleşmesi olan uçuş personelinin 1 YIL 1 AY çalışma sonunda iş sözleşmesi haksız olarak feshedilirse, geri kalan 11 AYLIK maaşını işverenden isteyebilme hakkı bulunmaktadır. Burada kanun koyucu, belirli süreli sözleşmeler ile belirsiz süreli sözleşmeleri ayırmış ve böylece, alınan talep edilecek olan tazminatın ismini belirlemek kolaylaşmıştır.
2.cümlede hakkaniyetli olmak adına belirli süreli sözleşme ile istihdam edilen uçuş personelinin dava veya müzakereler devam ederken çalışmaya başlaması durumunda elde ettiği gelirin tazminattan indirilmesi gerektiği anlatılmıştır. Pilot B’nin 3 yıllık (36 ay) belirli süreli sözleşmesi var. 12. ayda haksız fesih yapıldı. Kalan 24 aylık ücreti talep edebilir. Ancak, bakiye süre ücreti hesaplanırken işçinin başka bir işte çalışıp çalışmadığı dikkate alınır. Eğer pilot, başka bir havayolunda işe başlarsa, bu yeni işten aldığı maaş mahsup edilir.
3.cümlede ise kanun koyucu “ayrıca” ifadesine yer vererek “haksız fesih tazminatı” adı altında hakimin özgürce takdir edebileceği ikinci bir kalem olarak başka bir tazminata yer vermiştir. Burada ölçülülük adına “…altı aylık ücretinden fazla olamaz.” denilerek bir üst sınır getirilmiştir. Yargıtay’ın da kabul ettiği görüşe göre buradaki tazminat; işçinin çalıştığı süreden bağımsız olarak feshin haksızlığına oranla hesaplanır. Örneğin, uçuş personelinin haksız bir şekilde ağır bir kod olan 46.maddeden (hırsızlık, güveni kötüye kullanma) çıkarılması ve feshin haksızlığının kanıtlanması durumunda üst hadden yani 6 aylık maaş üzerinden tazminat verilmesi hukuka uygun olacaktır.